piątek, 18 listopada 2016

Mąka

Wydawałoby się, że mąka to mąka i nic nas w niej nie może zaskoczyć. Ale gdy staniemy przed sklepową półką i zobaczymy dziesiątki typów i przeznaczeń możemy zwariować. Czy rzeczywiście jest tak, że jeśli zamiast popularnej 500 sięgniemy po 450 to nie urośnie nam biszkopt, a jak zamiast poznańskiej użyjemy wrocławskiej to nie skleją się nam pierogi?
Najpopularniejsze w Polsce mąki zbożowe. Od góry żytnia typ 2000, pszenna typ 650 i pszenna typ 400
Zacznijmy od ustalenia czym tak naprawdę jest mąka. To nic innego jak bardzo drobno zmielone ziarna zbóż. Ale poza tymi tradycyjnymi jak pszenica, żyto czy jęczmień w ofercie znajdziemy także mąki gryczane czy amarantusowe uzyskiwane z nasion tych roślin, które w rzeczywistości nie są zbożami, a pseudozbożami – czyli roślinami wytwarzającymi podobne nasiona, ale, z biologicznego punktu widzenia będące nieco inną gałęzią ewolucyjną. Definicję mąki należy rozszerzyć jeszcze bardziej – mianem tym określa się także produkty o podobnym składzie i właściwościach pozyskiwane także z zupełnie innych roślin – ziemniaków czy kokosów.

piątek, 28 października 2016

Czarna piękność - Indigo Rose

Gdy jakiś czas temu opisywałem na blogu pomidorową odmianę Black Cherry sporo uwagi poświęciłem kwestii barwników i zagadnieniu, dlaczego niektóre pomidory są czerwone, inne żółte, zielone czy brązowe. Wspomniałem też, że od tej reguły istnieje wyjątek czyli Indigo Rose - odmiana czarna, która poza karotenami i pochodnymi chlorofilu w swojej skórce posiada także trzecią grupę barwników - antocyjany odpowiedzialne za piękną czerń znaną chociażby ze skórki bakłażana.
Owoce odmiany Indigo Rose

Pisząc tamtego posta niestety niewiele więcej mogłem o tej wyjątkowej odmianie napisać, gdyż był mi znana jedynie z ogrodniczych opowieści. Nie byłbym jednak sobą, gdybym nie spróbował znaleźć nasion (zdaje się, że w Polsce do dziś żadna duża firma nasienna nie posiada tej odmiany w sprzedaży) i nie przeprowadził eksperymentu, jak to tak naprawdę jest z tymi czarnymi pomidorami.

poniedziałek, 17 października 2016

Pitaja - smoczy owoc

Pitaja - Hylocereus undatus (Haworth) Britton & Rose
Ilustracja za The Cactaceae by Britton et Rose, Vol. II., Mary Emily Eaton,
ilustracja  z filtrem Daniela Schweicha
(za: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Cactaceae_Vol_II,_plate_XXXII_filtered.jpg,
CC BY-SA 4.0, Attribution: Daniel Schweich)
Pitaja nazywana bywa też pitahają, truskawkową gruszką lub smoczym owocem. Smoczą nazwę owoc ten zawdzięcza wyjątkowo różowej skórce z zielonymi wypustkami - przypominającymi skórę smoka (ha! konia z rzędem temu, kto wie jak wygląda smocza skóra!). Pod tymi nazwami tak naprawdę kryje się handlowa nazwa owoców kaktusów z rodzaju Hylocereus, choć zdarza się, że tym mianem określa się także owoce kaktusów zaliczanych do innych rodzajów. W rodzimej dla tego rodzaju Ameryce Łacińskiej, ale dziś także w Azji czy w Australii w powszechnej uprawie spotyka się trzy gatunki:
  • Hylocereus undatus (Haworth) Britton & Rose - to gatunek, którego owoce można najczęściej spotkać w polskich sklepach. Owoce tego gatunku mają różową skórkę i biały miąższ.
  • Hylocereus costaricensis (F.A.C.Weber) Britton & Rose - gatunek o owocach z różową skórką i różowym miąższem.
  • Hylocereus megalanthus (K. Schumann ex Vaupel) Ralf Bauer - gatunek o żółtej skórce i białym miąższu.
Wszystkie trzy gatunki tych kaktusów mają podobny pokrój - rośliny składają się z licznych częściowo płożących się, lekko wzniesionych gałęzi o trójkątnym przekroju. Jeśli znajdą podpórkę - chętnie się na niej wesprą. W uprawie często są podwiązywane do palików na górze których wytwarzają rozetę kolejnych gałęzi - takie rozwiązanie zapobiega przerastaniu rośliny przez trawy i pozwala na wygodne zabiegi pielęgnacyjne i zbieranie owoców. W środowisku naturalnym - oczywiście najczęściej spotkamy formy płożące.Na brzegach łodyg znajdziemy zebrane w pęczki miękkie kolce oraz niewielkie korzenie powietrzne, które w kontakcie z glebą zaczną w nią wrastać przytwierdzając roślinę do podłoża w kolejnym miejscu.

poniedziałek, 9 maja 2016

Szachownica kostkowata

Szachownica kostkowata (Fritillaria meleagris L.)
Ilustracja z Bilder ur Nordens Flora
first edition: (1901-1905) supp. edition (1917-1926), C. A. M. Lindman
za: https://commons.wikimedia.org/wiki/Fritillaria_meleagris#
/media/File:384_Fritillaria_meleagris.jpg
Szachowncica kostkowata (Fritillaria meleagris L.) choć jest bardzo ozdobna i należy do naszych rodzimych roślin, to w ogrodach spotkać można ją bardzo rzadko. Mało kto też wie o jej istnieniu co zapewne bierze się z faktu, że na naturalnych środowiskach występuje dziś niezwykle rzadko - jest rośliną zagrożoną wyginięciem. Ale kto raz zobaczył szachownicę na pewno zapamięta ją na długo, wszystko dzięki charakterystycznemu rysunkowi małych kwadracików na płatkach kwiatowych. Tworzą one wzór przypominający planszę do gry w szachy. Stąd właśnie wywodzi się polska nazwa.
Ale nie wszystkie nazwy odnoszą się do barwy kwiatu, niektóre jak łacińska fritillaria nawiązują do kształtu, który zdaniem antycznych botaników przywodził na myśl kubek do gry w kości co oznacza łaciński termin, którym ochrzcili roślinę. Z kolei Anglicy roślinę nazywają snake head flower co oznacza w tłumaczeniu kwiat głowa węża. To z kolei przez duży kwiat, trochę przypominający kształtem tulipan, który osadzony na cienkie łodyżce zwiesza się pod swoim ciężarem i przypomina głowę węża unoszącą się wśród traw.
Szachownica należy do rodziny liliowatych (liliaceae). Łatwo więc można domyślić się, że także i ten gatunek będzie rośliną cebulową. Cebulki będą jednak dużo mniejsze ok 1,5 cm średnicy. Bardzo też szybko wysychają dlatego nie zaleca się ich długiego przechowywania poza glebą. Naturalnym środowiskiem szachownicy kostkowatej są wilgotne łąki zachodniej Azji oraz północnej i zachodniej Europy, choć można ją spotkać np. także w Chorwacji. Nie do końca jednak wiadomo w których miejscach rośnie na swoich naturalnych siedliskach, a gdzie stała się powszechna poprzez ucieczkę z ogrodów...

Gatunek zagrożony

W Polsce niestety jest zagrożona wymarciem. Czerwona lista roślin i grzybów Polski wymienia ją w kategorii roślin wymierających, a Polska Czerwona Księga Roślin określa gatunek jako krytycznie zagrożony. Jeśli więc mamy ochotę na ładny ogród, a przy okazji chcemy postawić na nasze lokalne rośliny i zadbać o zachowanie bioróżnorodności lokalnej flory - szachownica będzie dla nas rośliną idealną, zwłaszcza, że nie jest rośliną trudną w uprawie. poza posadzeniem i podlewaniem, nie wymaga praktycznie niczego.

niedziela, 20 marca 2016

Aechmea wstęgowata

Aechmea to rodzaj ozdobnych roślin pochodzących z Ameryki Południowej. Spośród wielu występujących w przyrodzie gatunków, w naszych domach najczęściej pojawia się tylko kilka z nich - te o najbardziej dekoracyjnych kwiatach i najlepiej znoszące uprawę w warunkach domowych.
Aechmea wstęgowata (Aechmea fasciata (Lindl.) Baker)
Jednym z najpopularniejszych gatunków w naszych oknach jest Aechmea wstęgowata (Aechmea fasciata (Lindl.) Baker, 1879), która przywędrowała do Europy, a dokładnie do Belgii w 1826 roku z okolic Rio de Janeiro. Gatunek ten charakteryzuje się okazałym różowym pędem kwiatowym, który to stanowi główną atrakcję rośliny.