piątek, 7 lutego 2014

Fasola Mung

Fasola Mung na polu uprawnym
zdjęcie: Shanmugamp7, za: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mung_bean_field.jpg
Fasola Mung (Vigna radiata (L.) R. Wilczek) - aż by się chciało zacząć wpis od stwierdzenia, że to jeden z egzotycznych gatunków fasoli. Jednak, gdy spojrzymy na łacińską nazwę to nie zobaczymy tam słowa "Phaseolus", czyli tak jak powinno być w wypadku fasoli. Rozwiązanie tej zagadki jest dość proste - systematyka - choć oparta na badaniach - zawsze mniej lub bardziej jest rzeczą umową, a środowiska naukowe często spierają się co jeszcze należy do tej rodziny a co nie i w ogóle jakim systemem klasyfikacji należy się posługiwać - bo oczywiście jest ich dość sporo. Ostatnio jednym z systemów, którym najczęściej posługują się botanicy są systemy AGP, które odchodzą od tradycyjnych podziałów na hierarchiczne taksony, a opierają się na kładach... Dla kogoś, kto nie ma do czynienia z botaniką, zapewne brzmi to po prostu niezrozumiale, nie wchodząc więc w szczegóły, a wracając do naszej "fasolki", która fasolką być nie chce - kilka lat temu w wyniku zmian wewnątrz tych systemów przeniesiono część gatunków z obrębu rodziny bobowatych (w tym interesującą nas roślinę) z rodzaju fasola do rodzaju vigna i tak Phaseolus radiatus zmieniła nazwę na  Vigna radiata. Systemy AGP ciągle budzą dość duży opór części biologów - dla nas jednak najważniejsza będzie taka nazwa, pod jaką możemy znaleźć interesującą nas roślinę w sklepie - czyli polska, a tym samym jedynie zwyczajowa: Fasola mung, a spory na temat klasyfikacji możemy zostawić naukowcom. Z tego co może być dla nas istotne, to jeszcze tylko to, że nazwa gatunkowa fasoli mung, zwanej też złotą fasolką, to radita, zaś Vigna mungo będziemy raczej tłumaczyć na fasolkę mungo, a nie mung. Obie rośliny są dość blisko spokrewnione, ale stanowią osobne gatunki.
I przy całej masie zastrzeżeń, które poczyniłem wyżej, powiem, że fasola mung, to właśnie krewny dobrze znanych nam rodzimych gatunków fasoli, uprawianych w Polsce pochodzący z Azji, a dokładniej z okolic subkontynentu indyjskiego. Jako roślina jadalna jest tam znana i uprawiana od kilku tysięcy lat. Przyjmuje się, że została udomowiona około 1500 lat p.n.e, a następnie rozprzestrzeniała się na sąsiednie rejony Azji docierając około roku 200 p.n.e. do Tajlandii, a w IX - X wieku n.e. dotarła do Afryki. Obecnie jest uprawiana w wielu Państwach świata o ciepłym klimacie - także w południowej Europie i południowej Ameryce Północnej. Do dziś jednak najwięcej fasoli mung uprawia się w Indiach, choć, na eksport trafia jedynie znikoma część tej produkcji. Największą szansę mamy na zakup tej fasolki z upraw w Chinach, Australii i Tajlandii, które są jej największymi eksporterami.