Kaki

Dojrzewający owoc Hurmy wschodniej  Diospyros kaki

zdjęcie: Forrest and Kim Starr, za: http://www.starrenvironmental.com/images/image/?q=060916-8874&o=plants CC

Kaki to egzotyczny owoc, który możemy spotkać w sklepach także pod nazwą persymona, hurma czy sharon. Jest to owoc drzewa z gatunku hurma wschodnia Diospyros kaki należącego do rodzaju hurma liczącego kilkaset gatunków roślin, z czego część posiada jadalne owoce. W Polsce jak dotąd udało mi się spotkać jedynie owoce właśnie hurmy wschodniej, czyli kaki. Zważywszy jednak, że jeszcze kilka lat temu był to u nas owoc nie do kupienia, a od jakiegoś czasu można go spotkać w naprawdę dużych ilościach nawet w małych sklepach jest nadzieja, że niedługo będzie można też kupić owoce jego bliższych i dalszych krewnych z rodzaju hurma. Mówię nadzieja, bo kaki to jedne z najsmaczniejszych owoców z jakimi do tej pory miałem do czynienia. Łacińska nazwa diospyros wywodzi się z greki i pochodzi od słów Dios (διός) i pyros (πυρος) oznaczających ogień Zeusa - tym mianem Grecy określali owoce miejscowej hurmy kaukaskiej, choć te są mniej smaczne od hurmy wschodniej i nie nadają się do spożycia na surowo.

Hurma wschodnia jest dość niskim drzewem dorastającym do ok. 12 metrów wysokości pochodzącym z obszaru Chin, skąd w VIII wieku została ze względu na swoje owoce sprowadzona na wyspy japońskie, a później do ciepłych obszarów obu Ameryk i Europy (do Stanów Zjednoczonych w 1870 roku). Nie mniej do dziś dnia zdecydowana większość owoców, bo ponad 90% produkowana jest w Chinach. Liście podłużne, z lekko zaostrzonym końcem, od wierzchu błyszczące, od spodu młode owłosione, z czasem owłosienie pozostaje jedynie w okolicach nerwów liściowych. Kwiaty są dość nieduże, osobno męskie, osobno żeńskie, choć zdarzają się także obupłciowe. Niektóre odmiany wytwarzają bezpestkowe owoce także w drodze partenokarpii - czyli bez zapłodnienia kwiatów.

Kwiaty Hurmy wschodniej  Diospyros kaki zdjęcie: KENPEI, za: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diospyros_kaki3.jpg

Owoce kaki

Owoce przypominają kształtem owoc pomidora, zależnie od odmiany mogą być bardziej kuliste bądź spłaszczone. W smaku są bardzo charakterystyczne, jeśli można je do czegoś porównać, to chyba najbardziej są podobne do moreli, choć jest to dość odległy smak. Odmiany kaki możemy podzielić ze względu na owoce zasadniczo na dwie grupy. Jedna grupa zawiera dużo tanin, które w dużych ilościach mogą być szkodliwe dla człowieka, jednak zanikają one wraz z dojrzewaniem owoców i pod koniec jedynie skórka zawiera spore ilości tej substancji. Owoce zawierające znaczną ilość taniny są jednak po prostu niesmaczne, więc raczej nie istnieje ryzyko, że zjemy naprawdę dużą ilość niesmacznych owoców. Druga grupa, to odmiany (np. Sharon - stąd czasem taka nazwa w sklepach) o zmniejszonej zawartości tanin nawet w niedojrzałych owocach i w skórce. Są to jednocześnie zazwyczaj odmiany bezpestkowe. Praktycznie tylko odmiany z tej drugiej grupy możemy spotkać w polskich sklepach. Dlatego uzyskanie nasiona z owocu jest niezwykle trudne i zdarza się jedynie sporadycznie, a jeśli już się uda, to zazwyczaj jest to jedno, dwa nasiona w całym owocu. Mi od kilku lat jeszcze się nie udało trafić na taki owoc, a kupuję ich całkiem spore ilości. Owoce najsmaczniejsze są w pełni dojrzałe, kiedy z twardych zaczynają robić się miękkie. Możemy kupować także mniej dojrzałe egzemplarze są wtedy bardzo cierpkie - spokojnie po kilku dniach dojdą w domu do pełnej dojrzałości, a trzymane jeszcze dłużej zaczną przejrzewać. Odmiany bez tanin można spożywać ze skórką, lecz ta jest sporo twardsza niż na pomidorze i przypomina trochę pergamin, tak więc niezależnie od odmiany radzę przed spożyciem obrać owoce. Miąższ jest dość jednorodny, spożywamy go w całości. Doskonale smakuje sam na surowo, ale owoce można też suszyć, kandyzować, robić z nich dżemy i inne przetwory albo dodawać pokrojone owoce do sałatek czy dekorować nimi różnego rodzaju babeczki czy naleśniki.

Wartości odżywcze w 100 gramach owoców:

woda - 80.32 g, kalorie - 70 kcal / 293 KJ, białka - 0.58 g, tłuszcze - 0.19 g, cukry - 12.53 g, wapń Ca - 8 mg, żelazo Fe - 0.15 mg, magnez Mg - 9 mg, fosfor P - 17 mg, potas K - 161 mg, sód Na - 1 mg, cynk Zn - 0.11 mg, witamina C - 7.5 mg, tiamina B1 - 0.03 mg, ryboflawina B2 - 0.020 mg, niacyna B3 - 0.1 mg, kwas foliowy B9 - 8 µg, witamina K - 2,6  µg.

(za: http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/2412?qlookup=kaki&fg=&format=&man=&lfacet=&max=25&new=1 17.01.2014)

Poza owocami wykorzystywane jest także bardzo twarde drewno hurmy.

Owoce kaki

Uprawa

Ze względu na trudność w pozyskaniu nasion, jeszcze nie dorobiłem się domowego egzemplarza - w owocach nie udało mi się znaleźć pestki, a  z kupionych kiedyś nasion, niestety żadne nie wzeszło. Ci, którym się jednak taka sztuka udała donoszą, że uprawa jest dość prosta i roślina nie ma szczególnych wymagań poza zapewnieniem wystarczającej temperatury - jest to w końcu roślina ciepłolubna i wytrzymuje zimą jedynie niewielkie przymrozki, aczkolwiek są tacy, którzy twierdzą, że przy odpowiednim zabezpieczeniu przetrzymała u nich zimę w ogrodzie. Należy jednak pamiętać, że jest to roślina pochodząca z dużo łagodniejszego klimatu i w naszych warunkach wymaga zimą raczej ogrzewanego pomieszczenia. Jeśli ktoś uprawia kaki - proszę o podzielenie się uwagami o uprawie w komentarzu pod artykułem, chętnie zapoznam się z Waszą opinią.

Sad z dojrzałymi owocami
zdjęcie: Boris Oblak, za: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaki_crw_8247.jpg

Hurma wschodnia - Diospyros kaki Thumb.

Królestwo rośliny, Klad rośliny naczyniowe, Klad Euphyllophyta, Klad rośliny nasienne, Klasa okrytonasienne, Klad astrowych, Rząd wrzosowce, Rodzina hebankowate, Rodzaj Hurma

Poznaj też owoce nieśplika japońskiego >>>